Wyjaśnienia Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 5 lipca 2021 r. w sprawie korzystania przez partię polityczną z odroczonych terminów płatności za towary i usługi

Warszawa, dnia 5 lipca 2021 r.

PAŃSTWOWA
KOMISJA WYBORCZA
ZKF-416-9/21

Wyjaśnienia w sprawie korzystania przez partię polityczną z odroczonych terminów płatności za towary i usługi

Państwowa Komisja Wyborcza, w związku z kierowanymi do niej pytaniami o możliwość korzystania przez partię polityczną z odroczonych terminów płatności za towary i usługi, wyjaśnia, co następuje.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 580), majątek partii politycznej powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z dochodów z majątku oraz z określonych ustawami dotacji i subwencji. Partia może pozyskiwać dochody z majątku pochodzące jedynie z oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach, z obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa, ze zbycia należących do niej składników majątkowych, z działalności, o której mowa w art. 27 ustawy oraz z kredytów bankowych zaciąganych na cele statutowe.

Partia polityczna jest podmiotem różnego typu czynności cywilnoprawnych i ma prawo dokonywania zakupów niezbędnych do jej funkcjonowania, jak i zbycia należących do niej składników majątkowych. Wszystkie te czynności muszą odbywać się zgodnie z powszechnie obowiązującym prawem, w tym z przepisami przywołanej już ustawy o partiach politycznych. Partia polityczna nie występuje jednak w obrocie cywilnoprawnym na takich samych zasadach, jak wszystkie inne podmioty. Ze względu na jej szczególny charakter, ustawa o partiach politycznych przyjęła wyraźnie restrykcyjną formułę regulacji w zakresie finansów i finansowania partii politycznych, przede wszystkim w odniesieniu do źródeł ich finansowania. W punkcie wyjścia jest wręcz reglamentacyjne ustalenie określonych uprawnień i form działalności partii, a nie jej swoboda jako uczestnika obrotu cywilnoprawnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2004 r., sygn. akt. III SW 38/04). Należy w związku z tym zauważyć, że korzystanie z odroczonych terminów płatności powszechnie określane jest mianem kredytu kupieckiego, zwanego również handlowym lub towarowym, udzielanego przez sprzedawcę kupującemu. Kredyt kupiecki określany jest jako szczególny rodzaj kredytu, jako forma zgody sprzedającego na otrzymanie zapłaty za towar, bądź wykonaną usługę po terminie dostawy. Zwykła transakcja kupna-sprzedaży zmienia się w kredyt kupiecki, jeżeli partnerzy transakcji uzgodnią między sobą odroczenie terminu zapłaty, liczba dni między wydaniem towaru lub wykonaniem usługi a wyznaczonym terminem płatności nazywana jest zaś czasem kredytowania. Legalna definicja kredytu kupieckiego nie została sformułowana w ustawodawstwie, ale jest ona powszechnie używana w stosunku do określonego typu transakcji. Mamy tu zatem do czynienia z pozabankową formą finansowania podmiotu dokonującego zakupu, która nie jest wymieniana w ustawie o partiach politycznych.

Kwestie związane z odroczeniem terminu płatności w stosunkach między przedsiębiorcami lub między przedsiębiorcą a podmiotem publicznym reguluje ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 424). Nie dotyczy ona wprawdzie partii politycznych, ale może stanowić podstawę interpretacji pojęcia kredytu kupieckiego. Ustawa ta stanowi między innymi, że w przypadku wskazania w umowie terminu zapłaty dłuższego niż 30 dni, wierzyciel, który nie jest dużym przedsiębiorcą, może żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego (art. 5). Dokonywanie płatności za towar lub usługę w terminie późniejszym niż 30 dni od dnia dostawy lub wykonania usługi traktowane jest zatem jako udzielenie nabywcy kredytu.

Państwowa Komisja Wyborcza wyraża zatem opinię, że dokonywanie przez partię polityczną zakupów z terminem płatności wydłużonym do ponad 30 dni stanowiłoby naruszenie art. 24 ust. 1 przepisów ustawy o partiach politycznych, ponieważ oznaczałoby pozyskiwanie przez partię środków finansowych z kredytu kupieckiego, który nie jest wymienionym w tym przepisie dozwolonym źródłem majątku partii.

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 11 ust. 2 Konstytucji RP zasadą – określoną w przepisach ustrojowych ustawy zasadniczej – jest jawność finansowania partii politycznych. Z tą konstytucyjną zasadą korespondują uregulowania ustawy o partiach politycznych. Ich celem jest zapewnienie przejrzystości i jasności dokonywanych przez partie operacji finansowych. Ograniczone są wobec tego, ze względu na interes społeczny, źródła przysporzeń, jakie mogą wpływać do majątku partii politycznych (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2015 r., sygn. akt III SW 1/15).

Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej: Sylwester Marciniak